Pieniny

Wznosi się to osobliwe pasmo górskie 30 km na północny wschód od Tatr, stanowiąc środkową część łańcucha skalic wapiennych, zwanego Pienińskim Pasem Skałkowym. Pas ten ciągnie się na długości 100 km i składa się według nieprzesadnych obliczeń z przeszło 1000 skał przeróżnych kształtów i nazw. Same Pieniny tworzą niewysokie, lecz dobrze wyodrębnione gniazdo górskie podzielone przełomami Dunajca na 3 człony. Pieniny Spiskie, czyli Hombarki (Żar, 879 m), Pieniny właściwe między Czorsztynem a Szczawnicą (Trzy Korony, 982 m) i Małe Pieniny na wschód od Bystrzyka (Wysoka, 1052 m). Pieniny Właściwe stanowią najpiękniejszą i najbardziej atrakcyjną część Pasa Skalicowego. Są maleńkie: ich grzbiet ma zaledwie 12 km długości, a szerokość nie przekracza 4 do 5 km. W centrum dźwiga się zjeżony turniami masyw Trzech Koron, z którego roztacza się słynny widok na Podhale, Spisz i mur Tatr na horyzoncie. Głęboka dolina Pieńskiego Potoku oddziela Trzy Korony od kokieteryjnej w swej urodzie grani Pieninek, której matkuje wspaniała Sokolica (747 m). Na zachód od Trzech Koron ciągną się lesiste Pieniny Czorsztyńskie z kulminacjami Macelaka (857 m) i Nowej Góry (903 m). Jednakże najwyższy szczyt Pienin wznosi się nie w ich środkowym członie, lecz w Małych Pieninach. Jest nim Wysoka (1052 m), spod której opada ku Jaworkom osnuty legendami wąwóz Homole.

Wokół całego pasma rozłożyło się kilkanaście malowniczych wsi i miasteczek; góralskich. Rolę stolicy Pienin pełni uzdrowisko Szczawnica, położone w ciepłej, słonecznej kotlinie nad Grajcarkiem. Ma ono cenne źródła lecznicze i nowoczesne urządzenia kuracyjne. W r. 1973 Szczawnica połączyła się administracyjnie z Krościenkiem, nie było to jednak małżeństwo szczęśliwe i po paru latach doszło do rozwodu. Ważne dla turysty punkty wypadowe stanowią nadto Czorsztyn i słowacki Czerwony Klasztor.

Budowa geologiczna Pienin jest nader skomplikowana. Są one zbudowane z jurajskich oraz dolno- i środkowokredowych skał wapiennych, rzadziej piaskowców nasuniętych z południa. Na utworach tych osadziły się skały górnokredowe, tworząc tzw. osłonę skałkową. W czasie trzeciorzędowych ruchów górotwórczych nastąpiły tu wylewy andezytów (Wdżar, Bryjarka, Jarmuta), z czym wiąże się występowanie w Szczawnicy i Krościenku wód mineralnych. Śmiałe w formach wierzchołki Pienin, tak żywo kontrastujące z łagodnymi grzbietami pasm beskidzkich zbudowane są z odpornych na wietrzenie wapieni krynoidowych (Czerteż 774 m, Wysoka 1052 m) lub rogowcowych (Trzy Korony 982 m, Nowa Góra 903 m, Sokolica 747 m). Również w rogowcach głównie wycięty został wspaniały kanion Dunajca, cieszy się opinią najładniejszego przełomu rzecznego Europy. Nauka nie powiedziała jeszcze ostatniego słowa co do genezy tego cudu natury.

Tekst pochodzi z przewodnika 'Spływ Przełomem Pienińskim' Józefa Nyki wydanego w 1984 roku.